Harmoniums op Midden-Java, die ik restaureerde.

Nummer 1--- In de Protestantse kerk op het Wilhelminaplein in Salatiga en dat heb ik samen met Luitenant ten Kate, die daar doorgaans organist was schoongemaakt. Toen heb ik ontdekt, dat je niet alleen de tongen systematisch moet wegleggen om ze er weer op de juiste plaats in te zetten, maar dat het nog veel belangrijker is om de ‘pitmannen’ (de stokjes onder de toetsen) op de juiste volgorde weg te leggen, want als je dat niet doet is daarna het klavier zeer ongelijk van hoogte en moet je het eindeloos corrigeren door van die stokjes iets af te schuren of er papiertjes op te plakken. Dat was medio 1948.

Nummer 2--- In het Prot. Mil. Tehuis aan de Tuntangseweg in Salatiga en dat maakte ik schoon op 6-11-1948

Nummer 3--- In de Chinees Protestantse kerk van Temangung. Een Mannborg 3+1/5 spel op 10-1-1949: Schoongemaakt en losliggende delen er weer ingezet.

Nummer 4--- Bij Radiostudio Jogjakarta. Een Frans drukwindharmonium. Het leer op de ventielkleppen was versleten en door ontbreken van het juiste materiaal niet goed gekregen, want bij te hoge druk was er doorspraak.

Nummer 5--- Bij Radiostudio Jogjakarta. Een 4½ +1/5 spel met elektrische motor. Dat is daarna weer gebruikt voor een radio-uitzending, waarbij Luitenant ten Kate er op speelde.

Nummer 6--- In de Chin. Prot. Kerk aan de Malioboro in Jogjakarta. Een Liebig 4+1/5 spel: Schoongemaakt, registers afgesteld en 5 pitmannen vernieuwd wegens vernieling door muizen.

Nummer 7--- In de Jav. Ger. kerk te Klaten. Een klein, waarschijnlijk 2 à 3 spels apparaat: Vox Humana gelijmd en hersteld.

Nummer 8--- Voor de Jav. Ger. Kerk te Klaten. Hun grote 6+1/5 spels Mannborg harmonium, dat bij een goeroe stond. Dat was erg aangetast door witte mieren en daarin heb ik hele stukken houtwerk vernieuwd plus alle (losse) onderdelen van de registers weer op hun plaats gebracht. Dat was ongeveer 14 dagen werk. Daarna deed het weer dienst, maar het trapte erg zwaar door mankementen aan de balgen en door te weinig materiaal kon ik dat niet beter krijgen. Het had een prolongement en bezat ook een expression, die je met de voeten kon in- en uitschakelen door een soort hefboompje tussen de trappers.

Nummer 9--- Voor Dr. Sunusmo, geneesheer directeur van het zendingshospitaal. Er waren muizen aan het knagen geweest en ik moest zo’n 10 pitmannen vernieuwen en op 16 pitmannen meenemers lijmen voor de koppelingen. Nieuwe singels aan de trappers gemaakt en muizengat gedicht. Vox Humana gelijmd. Een Liebig 3 spel.

Nummer 10--- In de Chin. Prot. kerk te Kudus. Schoongemaakt en op 21 ventielen nieuw vilt gemaakt met vilt uit munitiekisten en daar de oude leertjes opgelijmd. Een Horügel 4½ spel.

Nummer 11--- Het harmonium van 5-5 RI schoongemaakt en gerepareerd wegens vast blijven zitten van de toetsen. Tevens nieuwe singels aan de trappers en weer speelklaar gekregen op 24-12-1949 ten behoeve van de diverse kerkdiensten en andere vieringen tijdens de Kerstdagen van 1949.

Nummer 12--- In de Radiostudio Semarang. Een Japans orgel van 2½ spel schoongemaakt.

Nummer 13--- In het Mil. Tehuis te Salatiga. (2^e keer)

Nummer 14--- In de kraamkliniek van zuster Heidema aan de Karreweg in Semarang.

Nummer 15--- Het 5-5 RI orgel een laatste schoonmaakbeurt gegeven want dat werd toen geschonken aan het zendingsweeshuis in Semarang, omdat we spoedig naar Nederland zouden terugkeren.

Nummer 16--- In de kerk in Buitenzorg (Bogor), naast de beroemde Plantentuin, toen we daar lagen te wachten op de boot, die ons terug zou varen.

Vanaf het 7^e instrument was ik als chauffeur in dienst van de veldprediker en daar deze geen jeep ter beschikking kreeg had ik volop tijd om me hiermee bezig te houden.

Helaas heb ik niet overal bijgehouden welk merk of type harmonium ik onderhanden nam, maar het bovenstaande overzicht kon ik maken aan de hand van mijn brieven, die ik vanuit Indië naar huis schreef en die ik onlangs voor een ander doel allemaal heb overgelezen.

Naast mijn werk bij een firma in radar- en computersystemen heb ik als hobby nog vele malen van die "psalmpompen" schoongemaakt en balgen geplakt en af en toe zelfs gestemd.

Toen ik een poosje getrouwd was en in Delden woonde, heb ik een oud harmonium gekocht en later omgebouwd tot een instrument met 2 klavieren en een vrij pedaal.
Zie hiervoor: 2 Klaviers Pedaalharmonium

Op een gegeven moment mocht ik een verwaarloosd Frans drukwindharmonium ophalen, want de familie had er geen belang meer bij. Het had jarenlang op een boerderij gestaan en was vroeger wit geverfd. Daarbij waren er destijds delen van de kast vervangen door witte hardboardplaten. Dat heb ik toen geheel gerestaureerd en de verf er afgehaald.
De bovenkant bleek met prachtig palissanderfineer bekleed te zijn en ik verving de hardboardplaten door triplex, dat ik in een bijpassende donkere kleur beitste. Het binnenwerk leek eerst nog wel aardig, maar nadat ik de balgen had hersteld en er op wilde gaan spelen bleek, dat er een scheur in de plaat met de tongen zat. Toen moest het helemaal uit elkaar om daar bij te komen, maar het resultaat was de moeite waard. Ook de "expression", een kenmerk van het drukwindorgel, functionneerde weer naar behoren. Een vriend van mijn oudste zoon heeft het toen overgenomen en is er zeer gelukkig mee.

Door op de foto te clicken krijgt U het grotere formaat te zien.

Het harmonium heeft 2 rijen tongen, namelijk een 8 voet en een 4 voet, waardoor het dus een 2-spels instrument is.

Later ben ik me gaan bezig houden met het bouwen van kleine pijporgeltjes en heb ik ook mijn eigen kerkorgel gerestaureerd in Hengelo (O). Zie hiervoor mijn overige pagina’s:

Van de Museumboerderij "De Wendezoele" in Delden kreeg ik in 1997 het verzoek een paar harmoniums te restaureren. Zij hadden deze geschonken gekregen, maar ze waren in een slechte staat. Ik slaagde erin om ze weer aan het spelen te krijgen.

Nummer 1--- is een "Worcester" van de Worcester Organ Co in Mass. USA.

Het heeft een kast met een hoge opbouw, echter niet met spiegels.
Van die opbouw waren diverse delen van de sierlijsten beschadigd of verdwenen en ik heb er weer stukken bijgemaakt zodanig, dat het weer symmetrisch werd. Dat kon ik doen van stukken amerikaans notenhout, dat ik van vroegere sloopharmoniums bewaard had. De kast was van hetzelfde paarsbruine notenhout en na een beurt met wasbeits staat het te glimmen in een pronkkamer.

Door op de foto te clicken krijgt U het grotere formaat te zien.

Nummer 2--- is een "Lindholm" en het staat in een zijkamer van de boerderij.

Van beide harmoniums heb ik de verzamelbalg moeten voorzien van nieuw rubberdoek en na schoonmaak en reparatie van de binnenwerken heb ik ze gestemd en kan er weer op gespeeld worden. Beide zijn dus 2-spels.

Nummer 3--- is een "kofferharmonium", dat ik begin april 2000 restaureerde. Dat was aan deze museumboerderij geschonken, maar ook dit speelde niet meer. Het is een Mannborg en heeft 4 octaven van C-groot t/m c3 en één enkele rij 8 voet tongen. Ook zitten er 2 Forte-kleppen met elk een bedieningsknop in de bakstukken, zowel aan de baskant als aan de diskant.

Door op de foto te clicken ziet U het grotere formaat.

De balgen leken nog redelijk, maar bij nader inzien bleek, dat ze lekten omdat de panelen ervan kromgetrokken waren.
Daarom besloot ik maar om ze opnieuw te plakken en ik had nog precies genoeg balgrubberdoek om daarmee de 3 balgen weer goed te krijgen.

Om verder kromtrekken te verhinderen heb ik verstevigingslatten aangebracht bij de scheidingsplank tussen balgen en windlade plus op de centrale plank tussen verzamelbalg en schepbalgen.

Helaas ontbreekt het originele onderstel en ik weet ook niet, hoe dat er heeft uitgezien. In de beide komvormige handvatten zit in elk een hendeltje, dat een mechaniekje bedient, waarmee kennelijk het onderstel werd ge(de)blokkeerd. Maar omdat er een paar stevige poten onder getimmerd zijn met daaronder een plank, waarop de trappers zijn bevestigd, zitten deze mechanieken geblokkeerd.

Door de meubelrestaurateur van de museumboerderij is de buitenkant voorzien van een bruine kleurlak, die zeker niet origineel is, maar voor het museum behoefde het niet in originele staat te worden gebracht en ze waren allang gelukkig dat het weer kon spelen. Na de restauratie van balgen en windlade heb ik het gestemd en speelt het weer redelijk.

Ze hebben het in een miniatuur schoolklasje geplaatst.

Terug naar begin